Nieuwswijsheid:
leren over en met journalistiek
Bespreken van de actualiteit – en van de berichtgeving daarover! – is een prima aanknopingspunt om de lesstof te relateren aan de werkelijkheid buiten school. Het sluit aan bij de kerndoelen en eindtermen en draagt bij aan actief, kritisch en bewust burgerschap. De meest voor de hand liggende vakken om hier aandacht aan te besteden zijn taal/Nederlands of wereldoriëntatie/burgerschap/maatschappijleer, maar minstens zo interessant is om de journalistieke berichtgeving over specifieke onderwerpen in de zaakvakken te bespreken – zoals berichtgeving over het klimaat bij aardrijkskunde.
Het is soms wel lastig te bepalen of de lessuggesties daadwerkelijk bijdragen aan nieuwswijsheid, of dat vooral sprake is van het kritisch belichten van een specifiek nieuwsonderwerp. Nieuwswijs worden is een vrij langdurig proces dat veel verschillende facetten kent en herhaalde oefening vraagt. Veel lessuggesties gaan uit van een kortstondige verwerking van journalistieke inhoud om het in te passen. Wil je echt werk maken van nieuwswijsheid, ruim dan geregeld ruimte in je lessen in om de actualiteit en de weergave daarvan in media te behandelen.
Onderstaand overzicht is niet uitputtend, maar bevat een selectie van lessuggesties die mijns inziens uitdagen om journalistieke content geregeld kritisch te benaderen.
Actualiteit en berichtgeving algemeen
Checkology (VS)
Checkology is een online educatieve tool van het Amerikaanse News Literacy Project. In quizachtige vragen, telkens voorafgegaan door een explainervideo, word je uitgedaagd na te denken over hoe nieuws wordt gebracht en waar je zelf op moet letten. Vereist wel goede beheersing van het Engels en kennis van Amerikaanse actualiteiten.
De media de baas (NL)
Op mijn blog De dingen de baas doe ik in de categorie De media de baas suggesties voor lessen over mediawijsheid (zoals de Bronnenbingo, bronnen herkennen met het bronnen-ABCD, werk maken van begrippen). De suggesties worden afgewisseld met achtergronden over nieuws- en mediawijs burgerschap.
MBOMediawijs (NL)
Website voor en door leraren in het mbo. Zij ontwikkelen zelf lesmaterialen en tutorials, en doen praktijkonderzoek. Veel materiaal gaat over mediawijsheid; lessuggesties over nieuws en journalistiek vind je hier
Nieuws in de klas (NL)
Nieuws in de klas is het educatieplatform van NDP Nieuwsmedia. De stichting stimuleert jongeren via het onderwijs om het nieuws online, in beeld, geluid en op papier te volgen en te interpreteren. Docenten kunnen nieuwsmedia in hun lesprogramma verwerken met behulp van de Nieuwsservice en de bijbehorende lesmaterialen.
Nieuws in de klas (Be)
Vlaamse equivalent van het Nederlandse Nieuws in de klas. Ook deze organisatie biedt een nieuwsservice, in de vorm van krantenpakketten en bijbehorende lesmaterialen.
NOS op 3 (NL)
NOS op 3 is het YouTube-kanaal van het NOS Nieuws, speciaal voor jongeren. NOS op 3 legt het nieuws, in duidelijke taal en met graphics, zodat je het nog beter begrijpt. Verwacht geen lessuggesties met instructies, en ook niet zozeer een kritische kijk op de berichtgeving over de actualiteit, maar het is wel interessant te zien welke keuzes de redactie maakt in taalgebruik en visuals om nieuws van andere bronnen begrijpelijker te maken.
Voor een idee van hoe de video’s voor NOS op 3 gemaakt worden, zie dit kijkje achter de schermen
Betrouwbaarheid van bronnen bepalen
Bronnen herkennen met de Bronnenbingo
Stichting Nieuws in de klas ontwikkelde eerder een bronnenbingo voor het po en vo. Ik baseerde daar deze lesopdracht voor het mbo (niveau 3) op.
De bronnen de baas
In deze opdracht, die kan dienen als vervolg op de bronnenbingo, maar ook goed op zichzelf staat, leren leerlingen de betrouwbaarheid van bronnen te bepalen.
Schokkend nieuws
Jeugdjournaal (NL)
Het Jeugdjournaal is het nieuwsprogramma van de NOS voor kinderen in de leeftijd van 9 tot 12 jaar. Bekijk de tips van de redactie over Wat te doen met vervelend nieuws
Kennisnet (NL)
De gids en bouwer van het ict-fundament voor scholen en instellingen in het primair onderwijs (po), het voortgezet onderwijs (vo) en het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Helpt besturen en scholen verder met kennis over wat werkt met ict in het onderwijs en werkt mee aan de bevordering van digitale geletterdheid en mediawijsheid.
Bekijk de brochure Dialoog in de klas over terreur op sociale media
Nederlands Jeugdinstituut (NL)
De gids en bouwer van het ict-fundament voor scholen en instellingen in het primair onderwijs (po), het voortgezet onderwijs (vo) en het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Helpt besturen en scholen verder met kennis over wat werkt met ict in het onderwijs en werkt mee aan de bevordering van digitale geletterdheid en mediawijsheid.
Lees de tips van het NJI over hoe om te gaan met heftig nieuws
Stichting School en Veiligheid (NL)
Ondersteunt scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doet de organisatie door het geven van actuele informatie en deskundig advies via de website, trainingen, conferenties en de helpdesk. Bekijk de aanwijzingen voor het klassengesprek bij maatschappelijke onrust
Ter info (NL)
Project van de Universiteit Utrecht, opgericht door hoogleraar Beatrice de Graaf, om scholen te helpen bij het bespreken van terrorisme, politiek geweld en heftige gebeurtenissen in de samenleving. Hiermee draagt TerInfo bij aan de weerbaarheid van leerlingen. Het materiaal van TerInfo is gratis beschikbaar voor alle docenten in het PO, VO en mbo.
Bekijk vooral ook de do’s en don’ts
Gepubliceerd door Fifi Schwarz op 21 oktober 2022